Onze taal schiet tekort. Dat is niet nieuw en ook niet uniek. Iedere taal heeft witte vlekken op de kaart, plekken waar je niet kunt doordringen tot de essentie van wat je wilt uitdrukken.
Het is een berucht probleem voor vertalers: dat begrip dat in de brontaal iets precies uitdrukt, terwijl het vergelijkbare woord in de doeltaal de kern nét niet raakt. We zijn als Nederlanders erg gesteld op onze onvertaalbaar geachte ‘gezelligheid’.
Het gaat natuurlijk vaak om nuances. Het regent, het sputtert, het miezert — iedereen kan zich een beeld vormen bij elk van deze drie woorden voor natte neerslag.
Met nuances lukt het in het Nederlands heel behoorlijk als het over regen gaat. Maar hoe zit het met waardering voor een persoon? Tussen “ik mag jou heel graag” en “ik hou van jou” zit een gapend taalgat.
Het maakt nogal uit tegen wie je “ik hou van je” zegt, en onder welke omstandigheden. Tegenover een ouder of kind heeft het een andere lading dan tegenover een geliefde. Het is duidelijk dat ‘houden van’ een diepe emotie is, die wel of niet gepaard kan gaan met fysieke aantrekkingskracht. Dat laatste moet dan maar uit de context begrepen worden: niet bij een ouder of kind, wel bij een geliefde.
Wanneer is iemand trouwens een geliefde? Van een ouder of kind zul je dat toch niet snel zeggen. Maar als iemand is ‘omringd door geliefden’ dan vallen daar wel zeker ouders of kinderen onder, en vaak ook gewone vrienden.
Kan een vriend een geliefde zijn, zonder dat er sprake is van een relatie?
Wacht… Wanneer spreek je eigenlijk van een relatie? Gek genoeg kan dat woord op heel verschillende verhoudingen slaan. Als het gaat om de band tussen twee individuen, dan wordt er iets innigs mee bedoeld, niet zelden met een seksuele connotatie: “Zij heeft een relatie met mij.” Maar als er een persoon mee wordt aangeduid, dan is er meestal juist sprake van een afstandelijke, vaak formele verhouding: “Zij is een relatie van mij.”
Ok, terug naar de eerdere vraag: kan iemand je geliefde zijn zonder dat er sprake is van een intieme relatie? Kun je meer dan één geliefde hebben — even afgezien van overspel of ander relationeel wangedrag?
Intuïtief zeg ik nee, althans dat is niet hoe we dat woord gewoonlijk begrijpen. “Zij is mijn geliefde” betekent dat ik een relatie met haar heb, net zoals “ik hou van haar” duidt op een intieme relatie.
Maar wat zeg je dan over of tegen iemand voor wie je meer voelt dan een gewone vriendschapsband en minder dan een echte liefdesband, iemand die meer is dan een vriend maar geen partner? “Ik mag je heel graag” klinkt te mager, “ik hou van je” is net te intens.
Je kunt je natuurlijk afvragen óf er wel een uitdrukking voor zou moeten zijn. Maar de vraag stellen is hem eigenlijk ook beantwoorden. Er is blijkbaar een gat in de taal, iets dat wel mág maar niet kán worden benoemd.
Nu zou je er voor kunnen kiezen om de waardering van zo’n relatie (oei) in meerdere woorden te omschrijven. En vaak druk je het niet eens uit in taal maar in gedrag: de dingen die je voor elkaar doet, de steun die je geeft, de grappen die je maakt.
Maar toch: het voelt als een gemis in de taal waarvan het goed zou zijn als het werd opgeheven.
Ik denk er nog maar eens over na, en ik hou me aanbevolen voor goede suggesties. “Met liefde,” zou ik zeggen.