Roelof blogt

Ik had ze een tijd niet gezien maar ineens kwamen er weer een paar voorbij: mensen die roepen dat Facebook zich de rechten van hun content zoals teksten en foto’s wil toeëigenen; door een uitgebreide gekopieerde notitie te posten (ernaar verwijzen is niet genoeg!) ontzeggen ze Facebook dat recht. De aanleiding nu is dat Meta, eigenaar van Facebook, sinds een tijdje een betaald abonnement aanbiedt.

Het is een oude en vrij onschuldige hoax, die vooral veel extra verkeer genereert voor Meta, en eventueel wat publiciteit. Niets waar ze bij Meta verdrietig van worden.

Wat is hier aan de hand? De crux is te vinden in artikel 3, lid 1, van de Algemene Voorwaarden (AV) van Meta. Ik citeer er hier twee alinea’s uit:

Jij bent de eigenaar van de intellectuele-eigendomsrechten (zoals auteursrecht of handelsmerken) op dergelijke inhoud die je maakt en die je deelt op Facebook en de andere Producten van Meta-bedrijven die je gebruikt. Niets in deze Voorwaarden ontneemt je de rechten die je hebt op je eigen inhoud. Het staat je vrij om je inhoud te delen met iedereen en waar dan ook. 

Je moet ons echter enkele juridische toestemmingen (ook wel bekend als ‘licentie’) geven om die inhoud te gebruiken, zodat we onze services kunnen aanbieden. Dit is uitsluitend ten behoeve van het aanbieden en verbeteren van onze Producten en diensten die worden beschreven in Artikel 1 hiervoor.

Vooral die tweede alinea veroorzaakt veel misverstand. Terwijl-ie toch al héél lang in de AV staat, waarschijnlijk al vanaf dag 1. En waarom staat die bepaling daar? Omdat Meta jouw spullen op zijn servers zet, er links naartoe maakt, zorgt dat jouw vrienden jouw content te zien krijgen — nou ja, zo nu en dan — de likes die die vrienden geven eraan vast knoopt, en zo verder enzovoort, kortom: iets met die gegevens doet, ze gebruikt.

Zie het als de garagehouder die jouw auto gaat repareren. Die heeft, impliciet of expliciet, jouw toestemming nodig om wat met die auto te doen: de motor starten, ermee rijden. Daarzonder kan-ie je überhaupt niet helpen.

Maar ho eens even, Roelof, wat staat daar verderop in artikel 3 dan: je verleent Meta bijvoorbeeld ook het recht jouw content “aan te passen”. Dat gaat zomaar niet, ze moeten er met hun tengels vanaf blijven!

Hm, ja… Als jij een supergrote foto uploadt, dan wordt die door Meta teruggebracht tot aanvaardbare proporties. Dat valt onder ‘aanpassen’. Denk aan de garagehouder: die gaat ook dingen veranderen aan jouw auto, maar dat wil nog niet meteen zeggen dat-ie er maar alles mee kan of zal of zelfs mag doen.

Het recht op jouw spullen is en blijft van jou. Sterker nog, als je Facebook verlaat en je account opheft vervalt ook het recht dat Meta heeft: “Deze licentie zal eindigen als je inhoud uit onze systemen is verwijderd.”

En dan nog: door een statement in je tijdlijn op te nemen, dwing je niet ineens het recht af dat Meta niks meer doet met jouw spullen. Daarvoor zijn het Algemene Voorwaarden. Daar heb je mee ingestemd toen je Facebook ging gebruiken. (Gewetensvraagje: wie van jullie heeft die AV ook gelezen?) Je kunt niet zomaar zeggen: ik accepteer jullie voorwaarden niet meer, maar ik blijf wel van jullie diensten gebruikmaken. Als je dat tegen je garagehouder zegt, zal-ie je waarschijnlijk snel de deur wijzen. En gelijk heeft-ie.

Ik heb geen betaald abonnement op Facebook, en was ook niet van plan dat te nemen, maar ik ben er zeker van dat in de AV van dat abonnement precies dezelfde regels voorkomen. Waar je voor gaat betalen is dat Meta jouw gegevens — dat is iets heel anders dan jouw content — niet meer zal gebruiken voor op jou gerichte reclame. Ze vertellen er slim genoeg niet bij waarvoor ze die gegevens dan nog wél willen gebruiken, maar gezien de track record van Meta ben ik er niet van overtuigd dat ze er niet toch nog wat centen uit gaan peuren.

Nee, als je Meta een beetje wilt sarren neem je géén abonnement. Linksom of rechtsom verdienen ze toch wel aan je. Dan kun je die €12,99 per maand veel beter zelf aan iets echt leuks besteden.

Ooit was het een weiland. Een langgerekt weiland, de buffer tussen de A12 en de zuidelijkste bebouwing van het dorp De Meern.

Ik weet dat, omdat mijn ouders een huis betrokken in die bebouwing. Dat huis lag halverwege de Mauritslaan. Mijn ouders waren de eerste bewoners van het huis; mijn moeder is nu één van de laatsten van de eerste bewoners van die rij.

Onze tuin was toen ook meer wei dan tuin. Slechts een brede sloot scheidde ons weiland van het weiland aan de overkant.

In het weiland graasden paarden. Ergens halverwege, ter hoogte van ons huis, stond een kluitje bomen. Verder was het een vlakte van gras en paarden, met hier en daar een sloot of geul.

Ik was niet zo van de paarden. Mijn moeder viel eens van een steigerend paard en hield daar rugklachten aan over. Het zal geen boze opzet geweest zijn van het paard, maar het maakte de soort er in mijn ogen ook niet sympathieker op.

Een keer raakte een paard te water. Het was blijkbaar te dicht bij de oever gekomen, of het had zich vergist in de diepte of de zompigheid van de sloot.

In mijn herinnering kwam er politie bij, en een boer met een trekker. Het paard verzette zich tegen zijn redding, voor mij verder bewijs van de onnozelheid van de soort. Maar het kwam tenslotte toch weer op zijn pootjes op het droge.

Toen we er een paar jaar woonden, viel het besluit om parallel aan de snelweg een provinciale weg aan te leggen. Het weiland werd opgeheven. Op het resterende land kwamen een geluidswal en een park. De sloot werd iets voorbij ons huis verbreed tot een plas. Het kluitje bomen mocht blijven en kreeg gezelschap van een bos jong grut.

Het duurde niet lang of de aangeplante struiken begonnen de coulissen te worden van een heus park. Het Mauritspark.

Wij beschikten inmiddels over een roeiboot, waarmee we konden aanmeren bij voorheen het weiland, iets wat daarvoor niet zo voor de hand lag toen de paarden het bevolkten en het land dus duidelijk ‘van iemand’ was.

In het park was een wandelpad aangelegd, dat zich ergens splitste om zich honderden meters verderop met zichzelf te herenigen. Daartussen lagen lage bosschages, kleine weiden, clusters van opschietende jonge bomen. En daar weer tussen ontdekten wij geheime paadjes, die voerden naar verborgen plekjes. Het weiland was avonturenland geworden. Het park groeide en wij groeiden mee.

Totdat we op een dag het park en het huis ontgroeiden.

Het park ging verder zonder ons.

Toen ik er niet zo lang geleden weer eens met mijn moeder doorheen liep (zij nu op een scootmobiel, het stabiele werkpaard van de wandelmoede mens) bleek het park getransformeerd tot een echt bos, waar je op sommige plaatsen op het slingerende pad maar een tiental meters vooruit kon kijken.

De geheime paadjes waren verdwenen, of meer waarschijnlijk hielden ze zich angstvallig verborgen voor volwassen ogen als de mijne. Het oorspronkelijke kluitje bomen was opgevolgd door nieuwe en inmiddels hogere bomen.

Vanuit het park kun je nu ons huis nauwelijks nog zien. Maar de contouren van mijn jeugd herken ik er nog wel in.

Vorige week overleed Theo Ruijgrok, 95 jaar en 3 dagen oud. De meesten van mijn lezers zullen hem niet kennen.

Theo Ruijgrok was emeritus hoogleraar in de theoretisch natuurkunde. Dat was-ie al heel lang, al zolang ik hem kende. College heb ik nooit van hem gehad — hoewel: misschien een derdejaars college thermodynamica, maar dat was een onderwerp dat mij in het geheel niet lag, en dat ik gedurende mijn hele studentenleven verre van me heb gehouden (en dat was ook behoorlijk lang). Ik heb er geen actieve herinneringen meer aan.

Ik kende hem eigenlijk vooral uit de wandelgangen van de natuurkunde. Hij was ouder dan ik dacht, een aantal jaren ouder zelfs dan mijn vader. Geboren in Zuilen, in een tijd dat dat nog een zelfstandige gemeente was.

Theoretisch natuurkundigen worden blijkbaar erg oud. Nico van Kampen was de 92 gepasseerd toen-ie overleed, Nobelprijswinnaar Martinus Veltman was hard op weg naar de 90, en die andere laureaat Gerard ’t Hooft nadert schijnbaar goed gezond de 80.

En ‘oud’ is één ding, maar tegelijk ook nog goed bij de tijd een geheel ander ding, waarvoor die theoreten hun hand evenmin omdraaien. Nu kan ik daar eerlijk gezegd bij Theo Ruijgrok niet goed over oordelen, want dankzij dat pandemietje had ik hem al een tijdje niet meer in persoon ontmoet. Maar ik heb ook geen bewijzen van het tegendeel, dus in theorie is ook hij tot op hoge leeftijd goed van geest geweest.

Wat niet altijd wil zeggen ‘praktisch ingesteld’.

Jaren geleden was ik betrokken bij een lezing van het Natuurkundig Gezelschap die plaatsvond in de Terrezaal van Sonnenborgh, de oude Utrechtse sterrenwacht.

De Terrezaal is mooi, maar niet per se geschikt voor mensen die niet zo heel goed ter been zijn. Eerst moet je namelijk de heuvel op die het bastion vormt waarop de Sonnenborgh is gelegen. En dan moet je binnen via een nauwe wenteltrap weer naar beneden, naar een niveau niet ver boven de waterspiegel van de singel.

Een niet gering deel van het Gezelschap is bejaard. En ook toentertijd behoorden Theo Ruijgrok en Nico van Kampen tot de top van die bejaarden. Ruijgrok was nog redelijk ter been. Van Kampen was dat al niet meer, hij liet zich inmiddels dan ook vervoeren door zijn jongere collega-emeritus.

Na afloop van de lezing moest het publiek weer de omgekeerde route naar buiten volgen. Ik zag in theorie hoe Van Kampen weer die nauwe wenteltrap op moest, en dan later weer die helling af. Dat leek me niet praktisch.

Ik schoot één van de organisatoren van de Sonnenborgh aan. Was er niet een zijuitgang, waarmee je min of meer gelijkvloers het pand kon verlaten? Die was er. Weliswaar was de grote ‘bedrijfsingang’ afgesloten, maar er was wel een deurtje dat uitkwam op het wandelpad langs de singel.

Ik seinde Ruijgrok in, die zich al op de wenteltrap bevond en in gezelschap van vele bekenden, nam Van Kampen op sleeptouw en leverde hem af aan de buitenlucht zonder de tussenkomst van helse trappen. Of ik nog even met hem mee moest lopen langs de singel? Nee hoor, dat was niet nodig, hartelijk dank, en tot de volgende keer!

Met een gerust hart ging ik terug naar binnen, om zelf via wenteltrap en helling achter de massa aan te gaan.

Buiten trof ik Theo Ruijgrok, die een beetje nerveus vroeg waar ik Nico had gelaten. Want die was inmiddels nog niet gesignaleerd op het pad waarlangs hij had moeten verschijnen.

Oei… Was hij dan misschien toch de verkeerde kant opgelopen, in de richting Lepelenburg in plaats van Nieuwegracht? Dus snelde ik het pad af, maar hoe ver ik ook liep en vooruit keek: geen spoor van de vermiste theoreet. Dan maar terug naar Ruijgrok, die nog steeds, en nog wat nerveuzer, stond te wachten aan de voet van de helling bij het begin van het pad.

Wat nu te doen? Een negentigjarige fysicus van naam maak je niet zomaar zoek, en probeer hem maar eens terug te vinden als je ’m toch verloren bent.

“Nico rijdt met mij mee terug,” verzuchtte Ruijgrok, “maar volgens mij weet hij niet eens hoe mijn auto eruit ziet.”

“En waar staat die auto?” vroeg ik.

Even een terzijde. Ik heb altijd wat moeite gehad met aanspreken van dit soort bekende grootheden. Onder natuurkundigen, zeker de minder bejaarde generatie, is tutoyeren eerder norm dan uitzondering als je elkaar maar een klein beetje kent. En ik weet zeker dat Ruijrok noch Van Kampen het mij hadden aangerekend als ik ze zo had aangesproken — zij deden dat ook zonder problemen bij mij. Maar toch… Dus vermijd ik in dit soort gevallen, soms wat gekunsteld, enige aanspreekvorm waar dat kan. Niet ‘uw auto’ of ‘je auto’ maar ‘die auto’.

“Waar staat die auto?” dus.

Ruijgrok wees naar het begin van de Nieuwegracht.

Daar, in het halfduister tussen de geparkeerde auto’s, stond een kleine man naar ons te zwaaien.

Nico van Kampen. Al ruimschoots voor de menigte aan langs de singel geschuifeld en wachtend op zijn chauffeur.

Ach ja, theoreten… Eerst de theorie, dan pas de praktische waarneming. Ik geloof dat ze er allebei wel om konden lachen.

Mijn vader was scheikundige. Hij kon niet nalaten te vertellen dat die wetenschap was voortgekomen uit de alchemie. Nalaten iets te vertellen was sowieso niet echt zijn ding.

Zijn scheikundige genen heeft-ie overigens niet aan mij nagelaten. Ik heb er nooit echt iets van begrepen, van de chemie. Wis- en natuurkundig is het allemaal wel in orde, bij mij, maar scheikundig ben ik een walmende prut.

In het huis van mijn ouders heeft mijn vader her en der sporen nagelaten van de chemische geschiedenis en zijn eigen achtergrond. Oude instrumenten. Oude boeken. Oud gereedschap uit de chemische praktijk.

Ik kook tegenwoordig nog wel eens voor mijn moeder (en zij ook voor mij gelukkig, het is niet dat ik mantelkoker ben). Voor sladressings, die ik liever zelf maak dan uit een flesje haal, mag ik graag kruiden mengen. En laat er nou in de keuken nog een oude mortier-met-stamper staan. Nou ja, mortier… Mortiertje.

Prima om kruiden mee te vermalen. Eerst een passende melange uitzoeken. Dan flink vijzelen. Het gruis een tijdje laten intrekken in een lekkere azijn. Scheut olijfolie erbij, extra vierge uiteraard, en goed mengen. Over de sla en klaar. Culinaire alchemie.

Is het ergens toch nog een beetje goed gekomen, tussen mij en de oude chemie. Mijn vader zou het hebben gewaardeerd. En mijn sladressings ook, denk ik.

Ik begrijp dat er commotie is over The Crown. Er zijn mensen die vinden dat er een boodschap aan de uitzendingen vooraf moet gaan, een disclaimer: dat het fictie is, losjes gebaseerd op historische feiten.

Ik begrijp dat niet.

The Crown is historisch drama. Het sleutelwoord hier is ‘drama’. Het is fictie.

Alleen al Elizabeth II, die in dat drama als personage toch zo’n beetje de absoluut constante factor is, wordt gespeeld door diverse actrices. Dat zou een aanwijzing kunnen zijn dat het fictie is.

De kijker is getuige van intieme scènes — intiem in die zin dat die kijker getuige is van privé-gesprekken, waar uit de aard der zaak nooit iemand anders bij geweest is en waarvan dus niemand anders dan de betrokkenen de precieze inhoud kent. Dat zou een aanwijzing kunnen zijn dat zo’n dialoog niet precies ‘de waarheid’ is.

Niemand die ernaar kijkt zal toch vanwege deze serie geloven dat Elizabeth gedurende haar leven een paar keer ingrijpend van uiterlijk veranderde? Waarom zou je dan geloven dat al het andere ‘de waarheid’ is?

Niemand gelooft toch dat er ooit echt een prins van Denemarken was die met de geest van zijn vader sprak, zijn overspelige oom dacht dood te steken (maar zich ernstig vergiste), zijn geliefde in waanzin zag verdrinken, en tussendoor nog een paar subliem diepzinnige monologen uitsprak over onder andere zijn en niet-zijn — waar dus niemand bij was?

Niemand gelooft toch dat er ooit een volkje was dat we nu hobbits noemen, dat getuige en oorzaak was van de ondergang van de op-een-na-kwaadste genius aller tijden, en dat de elfen voor altijd uit onze wereld zag vertrekken (en trouwens ook meevoer op het laatste schip), ook al zijn de beelden ervan heden ten dage te zien zonder enige disclaimer?

Niemand gelooft daar toch in?

Hoop ik.

Maar je weet het niet, dezer dagen.

In de zelfverklaarde grootste democratie ter wereld gelooft een aanzienlijk deel van het electoraat dat de vorige president de verkiezingen heeft verloren door fraude van de tegenpartij. En alleen maar omdat die voormalige president dat ondanks alle bewijs van het tegendeel blijft roepen — een man die met alle leugens ter meerdere eer en glorie van zichzelf het familiefortuin er sneller doorheen joeg dan zijn vader het ooit opbouwde —  en niemand er een disclaimer voor plakt dat het pure fictie is wat die man beweert, niet eens ‘losjes gebaseerd op historische feiten’.

Al die mensen gaan de komende 24 uur naar de stembus.

Dat is pas een drama. Zonder disclaimer.